WO2 UITGELICHT: EEN DUITSE SOLDAAT EN ZIJN HOBBY
Door: Sjaak Onderdelinden | Collectie Overijssel | MijnStadMijnDorp | Er was eens een Duitse soldaat en die had een hobby: schieten. Neen, niet met een geweer, maar met een fototoestel. Waar hij tijdens de oorlog ook kwam, kiekjes moesten er geschoten worden. Ze zijn bewaard gebleven en door zijn zoon aan Collectie Overijssel geschonken. Bij die rijke schenking heeft hij ook een “levensloop” van zijn vader gevoegd, daar kun je ’s mans oorlogszwerftocht volgen en de locaties van de foto’s terugvinden. Sandmann is de naam, of hij door zijn kameraden met die naam gepest werd (Nederlands: Klaas Vaak) is niet overgeleverd, ook niet of hij een liefhebber van port en sherry was, Portugal is hem bespaard gebleven.
De militaire loopbaan van soldaat, later sergeant Sandmann begon toen hij negentien was en werd klaargestoomd voor zijn eerste bezoek aan Nederland, op 10 mei 1940. Venlo, Geldrop en Valkenswaard werden mede door hem veroverd, maar toen ging zijn regiment linksaf naar België. De mars door België en Frankrijk leverden hem zijn eerste onderscheiding op en natuurlijk veel foto’s. De rest van 1940 en 1941 was bezettingswerk, eerst op de eilanden Jersey en Guernsey, later in Frankrijk. Vanaf 1942 wordt het regiment overgeplaatst naar het Oostelijk front, waar het zowel van de uiterst strenge winter als van de Russen te lijden heeft. Sandmann komt er met een verwonding nog genadig vanaf, mag naar de Heimat terug en wordt na herstel voor vijf maanden, van oktober 1942 tot eind februari 1943 in Zwolle gelegerd, later in België. Maar na de invasie in Normandië moeten ook de reservisten naar het Franse front, waar Sandmann het geluk heeft, op 1 september 1944 in Amerikaanse krijgsgevangenschap te belanden. Dat levert verblijf op in twee Franse kampen (Le Mans en Marseille) en twee Amerikaanse, in Texas en Oklahoma. Repatriëring in september 1945, vrijgelaten in Frankfurt op 1 oktober 1945. Toen kon Sandmann aan zijn tweede leven beginnen, bij de spoorwegpolitie. Overleden in 1994, 75 jaar.
Sassenpoort Zwolle. Fotograaf Sandmann. Bron: Beeldbank Collectie Overijssel
De in Zwolle geschoten foto’s zijn dus maar een flintertje van vijf maanden uit een productie van vijf jaar. Dat meneer heel aardig kon fotograferen bewijst zijn originele kijk op de Sassenpoort. Maar je moest hem wel de tijd geven om rustig in te stellen. Als het snel moest, wil het resultaat nog wel eens bewogen overkomen. Het materiaal was er natuurlijk ook naar, maar actiefoto’s waren niet zijn sterke punt, zoals blijkt uit de plaat van het marcherende regiment voor de Hoofdwacht op de Grote Markt. Die opname maakt deel uit van een uitgebreide reportage over het afscheid van regimentscommandant Dr. Von Wagner. Een ongetwijfeld belangrijke hoge officier, altijd benoemd met zowel zijn wetenschappelijke als zijn adellijke titel. Ook heel mooi is de serie over de Oudejaarsviering 1942.
Oudjaarsviering 1942. Fotograaf Sandmann. Bron: beeldbank Collectie Overijssel
Op andere plaatjes is te zien hoe de dronkenschap hand over hand toeneemt en hoe men zich ook prima vermaakt met de vrouwtjes. Maar de hier geselecteerde foto, nog vast van hand geknipt, toont een prettig snoepgelag, terwijl de kameraad die zijn uniformjasje al uitgetrokken heeft, op schoot bij zijn beste vriend, een ongetwijfeld sentimenteel Duits lied kweelt.
Dit verhaal is uit de serie WOll uitgelicht van Mijn Stad Mijn Dorp. MijnStadMijnDorp is een project van Collectie Overijssel en is mede mogelijk gemaakt door de provincie Overijssel.
