Skip to main content

WO2 UITGELICHT: TWEE FOTO’S…

Door: Sjaak Onderdelinden | Collectie Overijssel | MijnStadMijnDorp | De Holocaust is een van de grootste tragedies uit de geschiedenis van de mensheid. Maar het getal van zes miljoen vermoorde Joden dreigt steeds meer abstract te worden. Een 6 met zoveel nullen, daar kan niemand zich een voorstelling bij maken.

De onvoorstelbare tragiek moet eerst persoonlijk gemaakt worden om voorstelbaar te worden. De grote lijnen van de deportatie van Zwolse Joden is bekend, de verzamelplaats in de gymzaal van wat toen het Gymnasium Celeanum aan de Veerallee was, is voorgoed gemarkeerd door een prachtig monument. Zo komen we al wat dichterbij.

Nog persoonlijker wordt de Holocaust door getuigenissen, schriftelijk of mondeling – beroemdste voorbeeld van het eerste is natuurlijk het Dagboek van Anne Frank, van het tweede de Shoah-documentatie door Claude Lanzmann. Bij het indrukwekkende naoorlogse “leven” van Anne Frank hoort ongetwijfeld het feit, dat er een aantal prachtige foto’s van haar bestaat. Foto’s zeggen zoveel.

Van de broertjes Leo-Mozes en Marcus Broekman resteert alleen nog maar hun portretfoto. Het gezin Broekman is gedeporteerd en vermoord. Hun woning aan de Venestraat in Zwolle werd volledig leeggehaald. De huishoudster vond er alleen nog maar de foto van de broertjes. Het is een heel nette foto. De jongens zijn keurig gekleed met trui, overhemd en stropdas, de haren netjes gekamd. Het jongste ventje lijkt de sessie wel amusant te vinden, de grootste kijkt al wat sceptischer. Het geheel is perfect professioneel uitgelicht – het is ongetwijfeld een herinneringsfoto voor aan de muur of voor op de piano van ouders en grootouders. Nu is het alleen nog maar een herinneringsfoto…

Herman Kok was een gelukkig man, hij had de prachtige Esther Veterman weten te veroveren, en hij heeft er begrijpelijkerwijs alles aan gedaan, zijn vriendin middels onderduik door de oorlog te loodsen, daar betaalde hij zelfs kostgeld voor. Tot april 1943 lukte het, Esther op verschillende adressen aan de Wilgenstraat verborgen te houden, toen is ze verraden en in Sobibor vermoord. De foto van het stel is ongedateerd, maar het zou zomaar een kiekje uit de onderduiktijd kunnen zijn. Herman kijkt alleen maar smoorverliefd in de camera, Esther wat melancholieker. Het is een buitengewoon lieve foto, van twee mensen die je nog veel meer geluk zou wensen. In tegenstelling tot de jongetjes Broekman is deze opname niet bepaald professioneel. Met de lichtinval heeft de fotograaf geluk gehad, die heeft Vermeer-achtige kwaliteit. Maar met de kadrering is alles mis, ik denk dat de ambitie was, toch vooral de wandversiering op de achtergrond mee in beeld te krijgen. Wij herkennen een bekende plaat van de Sassenpoort. Zwols geluk.

HermanenEsther

De geliefden Herman Kok en Esther Veterman. Bron: beeldbank Collectie Overijssel

Foto’s kunnen heel veelzeggend zijn. Of het nu een professionele herinneringsfoto voor de toekomst van de broertjes Broekman betreft of een spontaan kiekje van de verliefde Esther en Herman – zo veel jaren na hun dood kun je alleen maar heel verdrietig zijn over al die kansen die aan zo velen zijn ontnomen.

Dit verhaal is uit de serie WOll uitgelicht van Mijn Stad Mijn Dorp. MijnStadMijnDorp is een project van Collectie Overijssel en is mede mogelijk gemaakt door de provincie Overijssel.

De broertjes Leo-Mozes en Marcus Broekman. Bron: beeldbank Collectie Overijssel