80 jaar vrijheid | De Fundatie Collectie

In 2024 en 2025 vieren we dat de Tweede Wereldoorlog 80 jaar geleden ten einde kwam. In Nederland kregen we toen onze vrijheid terug, maar op veel plaatsen in de wereld wordt tot op de dag vandaag nog oorlog gevoerd. In een thematische presentatie van de Fundatie Collectie laten we de impact van de Tweede Wereldoorlog op de kunst zien aan de hand van twee aspecten: de vrijheid van kunst en de vrijheid van mensen. De tentoonstelling richt zich enerzijds op de kunstpolitiek van de nazis en anderzijds op het leven van Paul Citroen in de onderduik tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In nazi-Duitsland werd het begrip Entartete Kunst gebruikt om kunst aan te duiden die niet in bij Hitlers voorstellingen over kunst beantwoordde. Daarbij ging het om vrijwel alle kunst die afweek van een naturalistische voorstelling, met andere woorden om de gehele avant-garde uit die tijd, zoals abstracte kunst en het expressionisme. In 1937 begon in München een grote reizende tentoonstelling met 650 werken die werden gezien als voorbeelden van Entartete Kunst. Alle werken werden door elkaar heen geplaatst en bij elk werk werd de aankoopprijs vermeld, met daarbij het museum dat het werk had aangekocht en het jaar van aankoop. In de tentoonstellingsruimtes stonden leuzen op de muren die de spot dreven met de getoonde kunst. Alles met als doel om bij het publiek een afkeer op te wekken voor deze werken en de grote bedragen die eraan waren uitgegeven. Tegelijkertijd werd in 1937 in München in de Große deutsche Kunstausstellung kunst getoond die wel bij de nazis in de smaak viel.

Na München ging de tentoonstelling Entartete Kunst vier jaar lang in verschillende samenstellingen op reis in Duitsland en Oostenrijk. Uiteindelijk zagen ongeveer drie miljoen mensen de tentoonstelling. Hierna werden de werken verkocht, geruild of vernietigd. Onder de kunstenaars die als ‘entartet’ werden bestempeld, en wier werken op de tentoonstelling uit 1937 werden getoond, bevonden zich onder andere Käthe Kollwitz, Max Pechstein en Otto Dix, waarvan zich werken in de collectie van Museum de Fundatie bevinden. We laten ons publiek kennismaken met de werken van deze makers, die stuk voor stuk juist hebben gezorgd voor grote en belangrijke veranderingen in de kunst.

Paul Citroen
Paul Citroen is een van de belangrijkste makers uit de collectie Overijssel, die in langdurige bruikleen is bij Museum de Fundatie. Naast de werken die Citroen van andere makers verzamelde, bevinden zich hierbij ook een groot aantal werken van hem zelf, afkomstig uit zijn nalatenschap. De Tweede Wereldoorlog was voor Paul Citroen, die van joodse afkomst was, een zeer moeilijke periode in zijn leven. In 1943 dook hij onder in Wassenaar. Begin 1944 verhuisde hij naar een ander onderduikadres in Laren. Hij bleef wel doorwerken. Omdat hij veel alleen was, werden dat vooral zelfportretten. Na D-Day in juni 1944 voegde hij zich bij zijn vrouw Lien en dochter Paulien, die ondergedoken zaten bij Uitgeverij De Driehoek van Henri Methorst in ’s Graveland.

In de collectie van de Provincie Overijssel bevinden zich meerdere werken, portretten, zelfportretten en landschappen, die Paul Citroen maakte toen hij ondergedoken zaten.

Ga naar de website van Museum de Fundatie voor meer informatie.